إلى أصدقائي الإسرائيليين مع التحية

محمد الفريدي

إلى أصدقائي الإسرائيليين مع التحية

تثير قضية العلاقات معكم جدلا واسعا في العالم العربي والإسلامي منذ عقود، وتمس هذه المسألة الحساسة جوانب أمننا وهويتنا وقيمنا الدينية والسياسية. وقد اخترت عنوان مقالي هذا لفتح الباب أمام هذا النقاش الشائك، الذي نتردد نحن السعوديين في الخوض فيه بجرأة، لأسباب عديدة.

تاريخيا، ارتبطت دولتكم في الوعي الجمعي السعودي بالسلب والنهب والقتل والحروب والاحتلال والاغتصاب والاغتيالات والانتهاكات، خاصة فيما يتعلق بالقضية الفلسطينية التي ظلت لسنوات طويلة محورا رئيسيا في سياسات بلادنا، فقد دعمت المملكة بقوة حقوق الشعب الفلسطيني ورفضت أي محاولات للتطبيع معكم دون تحقيق سلام عادل وشامل يضمن للفلسطينيين استعادة حقوقهم المشروعة.

ومع ذلك، تغيرت معاملتهم لنا في السنوات الأخيرة، ورفضوا إقامة صلاة الغائب على الملك عبد الله رحمه الله ومنعوا الإمام من الصلاة عليه، وهاجموا قادتنا دون خجل، ومدحوا إيران وحزب الله والحوثيين وميليشيات العراق، وقاسم سليماني، وحسن كبتاجون، وبشار الأسد على منابرهم.

في الوقت نفسه، تغيّرت مواقف بعض الدول العربية تجاهكم، وظهرت بوادر علاقات مباشرة وغير مباشرة معكم، بناءً على مصالحهم ومصالحكم المشتركة لمواجهة التحديات الأمنية والاقتصادية. هذه التغيرات أثارت تساؤلات كثيرة في نفسي حول موقفنا، نحن السعوديين، منكم ومن دولتكم، ومن أولئك الذين نمد لهم أيدينا صباح مساء، ويتصرفون معنا بطريقة تتنافى مع أبسط مبادئ الشهامة العربية والأخوة والدم والاحترام والجوار ورد الجميل، فهل يجب علينا أن نبقى متمسكين بمواقفنا التقليدية رغم هذه التغييرات أبد الدهر، أم أن الوقت قد حان لتحديد أولوياتنا بناءً على مصالحنا الاستراتيجية، كما فعلوا هم، وكما فعلتم أنتم باختيار ما يخدم مصالحكم؟

في كل مرة طرحت فيها فكرة إمكانية أن نكون أصدقاء لكم في نقاشاتنا الشعبية، أجد نفسي في مواجهة مماحكات فكرية مستفزة تجعل الحوار أكثر تعقيدا وحساسية. ومع ذلك، أرى أن هذه النقاشات ضرورية، إذ أن من أبرز قضايانا التي يجب أن تُثار في وسائل الإعلام ونقاشاتنا الشعبية هي إمكانية اعتبار دولتكم، إسرائيل، دولة صديقة لنا، استنادا إلى مصالحنا ومصالحكم المشتركة فقط.

فالكثيرين منا يرون أن إسرائيل لا تزال عدوا للشعب السعودي، وأنه لا يمكن إقامة علاقات طبيعية معها دون تحقيق العدالة للشعب الفلسطيني.

وفي المقابل، هناك من يرى أن مصلحتنا الوطنية تقتضي إعادة النظر في مواقفنا التقليدية تجاهكم، وكذلك تجاه الدول الإقليمية والفلسطينيين الذين لم يعودوا يعترفون بما قدَّمناه لهم.

واستنادا إلى التغيرات في التحالفات الإقليمية والتحديات المشتركة، مثل التهديدات الإيرانية وتطرُّف الميليشيات الشيعية، فإن هذا الواقع يستدعي تعاونا إقليميا جديدا يضمن لنا، ولكم الأمن والاستقرار، حتى لو تطلَّب ذلك تجاوزنا لبعض المواقف التقليدية التي طالما تمسَّكنا وتمسَّكتم بها.

النقطة الأساسية هنا هي أن أي تقارب معكم لن يكون فعّالا ما لم تغيّر دولتكم سياساتها القمعية.

ثم إنَّ موقف الشارع السعودي لا يزال ثابتا في رفض أي علاقة معكم طالما استمر احتلالكم للأراضي الفلسطينية وانتهاككم لحقوق الشعب الفلسطيني، الذي عبّر عنه بشكل صريح وزير دفاعكم، يواف غالانت، قبل شن حرب الإبادة التي بدأها بوصف إخواننا الفلسطينيين بالحيوانات البشرية.

وهنا يبرز السؤال: هل تُبنى العلاقات الدولية على القيم والمبادئ أم على المصالح المشتركة؟ الإجابة واضحة: الدول تسعى لتحقيق مصالحها الوطنية مع الحفاظ على مبادئها الأساسية، وهذا ما يجعل موقفنا، نحن السعوديين، تجاهكم وتجاه دولتكم مركبا ومعقدا للغاية، حيث يتطلب الأمر منا الموازنة بين التمسك بمبادئنا الداعمة للحقوق الفلسطينية والتكيف مع المتغيرات الإقليمية والدولية التي تفرض تحديات جديدة على صياغة العلاقات، وهذا التوازن الدقيق بين المبادئ والمصالح هو ما سيحدد قدرتنا على الحفاظ على هويتنا وقيمنا دون التفريط بثوابتنا ومصالحنا في عالم تتسارع فيه التحولات وتتصاعد فيه الضغوط، ويجعل اختياراتنا أكثر صعوبة وأهمية وحساسية من أي وقت مضى.

على سبيل المثال، هناك ازدواجية واضحة في مواقف بعضنا؛ فهم يعارضون أي تقارب معكم بسبب انتهاكات دولتكم، وفي الوقت نفسه لا يترددون في مباركة تحسين العلاقات مع إيران التي تمتلك سجلا مشابها من الاعتداءات والتدخلات في شؤوننا الداخلية.

هذه الازدواجية في التفكير تثير عندي تساؤلات كثيرة حول المعايير التي تحدد الأصدقاء والأعداء في سياق العلاقات الدولية.

علاقتنا معكم تُظهر طبيعة التحديات التي نواجهها؛ فمن جهة، هناك مبادئنا المرتبطة بقيمنا الدينية والقومية التي تدعونا إلى رفض إقامة أي علاقة معكم.

ومن جهة أخرى، هناك مصالحنا الاستراتيجية التي تفرض علينا إعادة النظر في مواقفنا التقليدية لمواجهة المتغيرات الإقليمية والدولية بواقعية وحكمة.

ما استخلصته من هذه النقاشات الشعبية المتعمقة هو حاجتنا إلى حوار عقلاني وهادئ بعيدا عن التشنجات، وبدلا من التشكيك في النوايا والولاءات أن نركز على تحقيق مصالحنا الوطنية بما يحفظ قيمنا ومبادئنا، ويحقق التوازن المطلوب بين الثوابت والمتغيرات في عالم يواجهنا بتحديات معقدة ومتسارعة.

ووضوح المواقف الرسمية في هذه المسائل ضروري جدا لتوجيه النقاش إلى المسار الصحيح، فالمملكة، بمكانتها القوية والمحورية، تتحمل مسؤولية كبرى في تعزيز وحدة الصف العربي وتحقيق مصالحنا الوطنية.

فعلاقتنا معكم ليست مسألة مبادئ فقط، بل تتعلق بمصالحنا الوطنية وأمننا الإقليمي، فإذا كانت دولتكم مستعدة لمد يد الصداقة معنا ندا لند، فلماذا لا تعيد التفكير في هذه العلاقة بما يضمن حقوق الفلسطينيين ويحقق مصالحنا ومصالحكم المشتركة؟

النقاش حول علاقتنا معكم لا يمكن فصله عن علاقاتنا المعقدة مع دول الجوار، مثل إيران واليمن والعراق ولبنان وسوريا قبل الإطاحة ببشار، فإذا كنا قد أقمنا علاقات مع دول أظهرت عداءً صريحا لنا، فلماذا نرفض إقامة علاقات معكم ومع دولتكم التي لم تُظهر عداءً مباشرا لنا بنفس الدرجة؟

المسألة ليست دعوة للتخلي عن المبادئ، بل لإعادة النظر في مواقفنا ومواقفكم بما يخدم مصالحنا ومصالحكم الوطنية والأمنية، فإذا كانت دولتكم مستعدة للتعايش المشترك مع محيطكم، فلماذا لا نقيم علاقات طبيعية تحقق ذلك؟ فالعلاقات الدولية في النهاية تتطلب تحقيق مصالح مشتركة تضمن الأمن والاستقرار في المنطقة، ونحن وأنتم بحاجة إلى استغلال الفرص المتاحة لبناء علاقات متوازنة تجمع بين المبادئ والمصالح المشتركة.

وإن حدث هذا، فسوف أستقبلكم على باب السلام وأقول لكم: أهلا وسهلا ومرحبا بأصدقائي الإسرائيليين، ولكن اعلموا جيدا قبل ذلك كله أنه لا يمكن بناء علاقات قوية ومستدامة معكم بدون احترام لحقوقنا وحريتنا وحقوقكم وحريتكم، فالسلام المغلف بالخداع لن يكون حلا، والمبادئ يجب أن تظل في مقدمة أولوياتنا مهما تزايدت الضغوط والتحولات، والصداقة الحقيقية لا تُبنى على نسيان الحقوق أو المساومة على الكرامة، بل على أساس الاحترام المتبادل والاعتراف الكامل بحقوق الفلسطينيين وضمان حريتهم وسلامتهم، والسلام الذي لا يعيد الحقوق لأصحابها هو استسلام مغلف بالخديعة والمكر، وتاريخنا لا يرحم من يساوم على مبادئنا وأوطاننا أيًّا كان من يساومكم عليها.

كاتب رأي

ترجمة المقال إلى العبرية

מוחמד אלפראידי

נתניהו – גנב העתיד הערבי

ראש ממשלת ישראל, בנימין נתניהו, מטריד את העולם הערבי בהצהרותיו החוזרות ונשנות על תוכניותיו לשנות את פני המזרח התיכון, תוך חלוקת מדינות האזור ל”מדינות ברכה” ו”מדינות קללה”. בכך, הוא מאיים לעצב מחדש את הגאוגרפיה הפוליטית של האזור כדי להבטיח את ההגמוניה המוחלטת של ישראל.

חזונו דומה לרעיון של “כאוס בונה” ומטרתו היא לפרק את העולם הערבי ולחלקו מחדש בהתאם לאינטרסים של המעצמות הגדולות. אך מה שמייחד את הפרויקט של נתניהו הוא שהוא אינו מסתפק בשינוי מפת המזרח התיכון בלבד, אלא גם שואף לערער את הזהות הערבית ולזרוע פילוגים, כדי להבטיח את המשך ההגמוניה המערבית והישראלית למשך עשורים. כך, האזור יהפוך לשטח של סכסוכים מתמשכים, אשר ימחקו את התקווה לאחדות ערבית ויפגעו בקשרים של סולידריות בין מדינות ערב.

מטרתו של נתניהו היא להרוס מדינות ערביות המתנגדות לו, לחזק את הבריתות עם המדינות התומכות בו, לשנות את המבנה הדמוגרפי והגאוגרפי של האזור וליצור ישויות חלשות שתלויות לחלוטין בישראל.

בנוסף, הוא מסרב להכיר במדינה פלסטינית עצמאית, רואה את תהליך השלום המסורתי כבלתי אפשרי, ושואף לכפות הסדר ביטחוני באמצעות כוח צבאי והשפעה פוליטית המגובה בארצות הברית ובאידיאולוגיה תלמודית קיצונית. גישה זו מחריפה את תחושות הייאוש והתסכול בקרב הפלסטינים ובקרב עמי האזור, ומעמיקה את הפילוגים.

הצהרותיו של נתניהו על “שינוי המזרח התיכון” חושפות כוונות ישראליות לעצב מחדש את האזור כך שיתאים לאינטרסים האסטרטגיים של ישראל. שאיפות אלו, המושרשות באידיאולוגיה תלמודית ובהיסטוריה הציונית, מכוונות להרחבת ההשפעה הישראלית, לשליטה על השטחים הפלסטיניים, ולפירוק המדינות הערביות.

בנאומו בעצרת הכללית של האו”ם, הציג נתניהו מפה חדשה של המזרח התיכון המשקפת את כוונותיו לעצב מחדש את האזור בהתאם לחזונו הציוני, בתמיכת רוב הקונגרס האמריקאי ושני המפלגות הגדולות בארה”ב, אשר שותפות לאובדן פלסטין ותומכות בשאיפתו להשגת שליטה מוחלטת של ישראל במזרח התיכון.

ניסיונו לחלק את האזור ל”מדינות ברכה” ו”מדינות קללה” מכוון ליצירת ישויות חלשות התלויות בישראל באופן מוחלט, ובכך להבטיח את הגמונייתה של ישראל. בתמיכת המערב, בהובלת ארה”ב, פועלת ישראל לשחזר את שליטתה לאחר אירועי 7 באוקטובר 2023, באמצעות פירוק האזור וחיזוק שליטתה, תוך התעלמות מהצדק והחוק הבינלאומי.

השאלה היא: האם יש לערבים תוכנית מאוחדת להתמודד עם תקופה זו על כל מורכבויותיה?

היעדר פרויקט ערבי משותף משמעו שהמדינות באזור יישאו בעלויות – כל אחת בהתאם למיקומה ולכוחה – ויחוו הפסדים שונים לפי רמת מעורבותן.

השלכות ההיעדר הזה לא יסתכמו רק בנזק חומרי ופוליטי, אלא ישפיעו גם על הזהות, התרבות, הדת והעתיד.

לפיכך, הצורך בפרויקט ערבי משותף דחוף היום יותר מאי פעם.

הכרחי כי המדינות הערביות יתאחדו ויאמצו אסטרטגיה כוללת שתאפשר להן להתמודד עם האתגרים, תחזק את שיתוף הפעולה והאינטגרציה, ותבטיח עתיד בר-קיימא לדורות הבאים. שינוי המזרח התיכון באופן הזה פירושו קולוניאליזם מערבי חדש המונע על ידי שאיפות ישראליות, כאשר המעצמות מנצלות את המתחים והסכסוכים כדי לעצב מחדש את האזור בהתאם לאינטרסים שלהן ולחזון “ישראל הגדולה”.

אחת הדרכים העיקריות של נתניהו להשגת מטרותיו היא חלוקת המזרח התיכון בהתאם לעושר ולהשפעה, על מנת להחליש את המדינות הערביות ולהפכן לישויות שבירות הנתונות להשפעה ישראלית.

המערב ההיסטורי פעל לחלק את העולם הערבי – מהמסעות הצלבניים בימי הביניים, דרך הסכמי “סייקס-פיקו” ו”סן רמו” – כדי לפרקו ליחידות קטנות שמשרתות את האינטרסים שלו. היום, האיום גדול עוד יותר: ישראל, בגיבוי המעצמות המערביות ובראשן ארה”ב, מנסה לכפות מודל חדש של שינוי אזורי שישרת את יעדיה.

מודל זה מבוסס על חיזוק ההגמוניה הישראלית באמצעות חלוקת האזור לישויות חלשות וניתנות לשליטה, דבר שיקשה על מדינות ערב לשמור על ריבונותן ועצמאותן.

במסגרת זו, נתניהו מבקש לחזק את “מדינות הברכה”, המסתדרות עם ישראל מבחינה ביטחונית וכלכלית, ולפרק את “מדינות הקללה” – כלומר, המדינות המתנגדות לו, כך שלא יהוו איום עתידי.

אחת האסטרטגיות הבולטות של נתניהו היא השימוש ב”כאוס בונה”, שמטרתו לעצב מחדש את המפה הפוליטית של האזור בהתאם לאג’נדות ישראליות ומערביות.

עם זאת, גישה זו אינה מתקבלת על ידי כל העולם, שכן מדינות רבות דוחות את הניסיון לשנות את זהות האזור. למרות התמיכה המערבית בישראל, העמים הערביים הפכו מודעים יותר לצורך להתאחד ולהתגונן מפני איומים אלו.

האם יכולים הערבים להתגבר על המחלוקות הפנימיות שלהם כדי להתמודד עם הפרויקט הישראלי?

היעדר אסטרטגיה ערבית משותפת יאפשר לישראל להשלים את תוכניותיה, להעמיק את הסכסוכים, ולבסס את שליטתה באזור.

לסיכום, הפרויקט של נתניהו במזרח התיכון אינו רק עניין של שינוי גבולות וחלוקת משאבים מחדש, אלא הוא ניסיון להשתלטות פוליטית וצבאית שנועדה לשליטה מוחלטת בעושר האזור.

בהיעדר תגובה ערבית מאוחדת, העתיד צפוי להיות מסוכן יותר, והעמים באזור ישלמו מחיר כבד על היעדר חזון משותף.

על העולם הערבי להתאחד ולגבש אסטרטגיה כוללת המבוססת על שיתוף פעולה פוליטי וכלכלי כדי להתמודד עם האתגרים הקיימים.

אחדות זו חייבת לכלול לא רק הסכמים פוליטיים, אלא גם חיזוק היכולות הצבאיות, הדיפלומטיות, החינוכיות, התקשורתיות והכלכליות – על מנת להבטיח התנגדות יעילה לניסיונות לפצל את האזור.

הנושא הפלסטיני חייב להיות בראש סדר העדיפויות הערבי, שכן לא ניתן להשיג שלום במזרח התיכון ללא הכרה בזכות הפלסטינים למדינה עצמאית שבירתה ירושלים.

על המנהיגים הערביים להתעלות מעל מחלוקותיהם ולגבש חזון משותף שיבטא את האינטרסים של העולם הערבי, ישמור על זהותו ויבטיח עתיד טוב יותר לדורות הבאים.

כותב דעה